2016-18 Comfort-food en Ugali

’s Avonds na het eten verzamelde het volk zich gisteren weer op de veranda. Zuster Marie-José vroeg zich hardop af hoe ze gazen en medicijnen voor de komende twee weken moest regelen. Ze gaat zelf een week naar Nederland en wil het ziekenhuis goed voorzien achter laten. Maar als je in een ziekenhuis meer dan de helft van de patiënten gratis zorg moet leveren (zwangerenzorg & verloskunde, kinderen <4 jaar en ouderen >60 jaar) en de regering vervolgens de financiële ondersteuning hiervoor niet betaald, dan loop je natuurlijk grote tekorten op. Daarnaast wordt een deel van de salarissen van de werknemers in dienst van het ziekenhuis, die dus ambtenaren zijn, vanaf juli niet uitbetaald. Achterstallig onderhoud. Gelukkig hebben wij alles wat we nodig hebben bij ons. En meer. Met alles wat wij en de stichting vrienden van Sengerema Hospital regelen, verzenden en meenemen hoeft het ziekenhuis bijvoorbeeld al jaren nauwelijks hechtmaterialen aan te schaffen. De coassistenten die hier 3 maanden stage komen lopen nemen allemaal een paar flesjes vitamine K mee voor de kraamafdeling. Maar het blijft een moeizame situatie.

Zuster pakte een mini-mars van het schaaltje “ik heb comfort-food nodig”. Dus haalden we nog een zak drop tevoorschijn. Hilde was intussen ook aangeschoven en had ook behoefte aan iets lekkers. Ze had van iemand slagroom gekregen en een heerlijk tiramisu-achtig toetje gemaakt: Banoffi. Banaan met fudge. En met hele dunne slagroom, maar het smaakte er niet minder om. Even bijtanken. Er was net een vrouw van 42 jaar overleden aan hartfalen. Ze kunnen hier wel plasmiddel geven, maar de krachtige medicijnen die het hart ondersteunen om ze door een moeilijke episode heen te trekken, hebben ze hier niet. Bovendien zouden die onder strikte bewaking van vitale functies moeten worden toegediend, en ook dat is een probleem. Op de “intensive care” is wel meer zorg dan op de afdeling, maar het haalt het niet bij de zorg die eigenlijk nodig is voor dit soort patiënten. Bovendien is de verpleging soms zuinig met vloeistof en medicijnen, omdat patiënten tussen de 4 en 60 jaar alles zelf moeten betalen. Verkeerde zuinigheid, maar dat is moeilijk duidelijk te maken. Deze vrouw van mijn leeftijd had laat hulp gezocht en was bij binnenkomst al zo slecht dat het ook in Nederland al moeilijk was geweest om haar te redden. Hier was ze reddeloos verloren. Zuster Marie-José was bij haar gebleven tot ze was overleden. Ook dat is Afrika.

We praatten nog even na onder het genot van een glaasje whiskey en kropen in onze “hemelbedden” (met muskieten-netten).

Vanmorgen waren Erik en Erik iets eerder opgestaan om naar de top van de berg te lopen zodat je Sengerema kan zien. Ik vond het heerlijk om me nog even een keer om te draaien, maar werd gewekt door de haan die zijn territorium blijkbaar gisteren had uitgebreid naar onze “tuin”.

Hilde was al voor het ontbijt al weer, ik hoorde haar ratelen op de veranda. Ze was onderweg naar de overdracht en deed een voorproefje tegen Erik. Wij gingen iets later en namen de koffers met verbandmiddelen mee naar de OK om ze van daaruit op de juiste plaatsen in het ziekenhuis te krijgen.
De OK zou om 9 uur starten met een kleine ingreep. Helaas was de patiënt er niet, dus werd de volgende opgestart. Celine corrigeerde de armstomp. Met hindernissen, want er kwam een grote onweersbui aan, dus de OK-lampen vielen steeds uit. “Eigenlijk moeten we net als bij Golf handicaps uitdelen. Met hoeveel handicaps kun jij opereren? Nou, ik kan zonder naaldvoerder, zonder licht, zonder goede hechtingen, enzovoort.”

Daarna volgde een darmoperatie. Een jonge man wilde zijn stoma kwijt, dat overigens zijn leven had gered. Dr van Lammeren en Leontine hadden het een jaar geleden onder plaatselijke verdoving aangelegd, omdat hij te ziek was om narcose te krijgen. We wilden nog iets weten over de ingreep, dus werd Leontine ge-appt. Grappig om vanuit Tanzania de operateur lastig te vallen. Celine haalde vakkundig een stuk te wijde dikke darm eruit en liet het stoma terug in de buik zakken.

Tussendoor pakten we de verbandmiddelen uit. Hilde werd helemaal lyrisch: “Het lijkt wel pakjesavond!” Helemaal toen ze tussen al die verbandmiddelen nog een verdwaald pak drop vond. “Die pik ik ook in” zei ze gekscheren, “ik heb nog steeds last van m’n keel”. Ik stond ruiterlijk mijn dropjes af. We hadden nog een paar zakken in de kast, en ik ben er maar 2 weken weg, zij straks 2 jaar.

Ondertussen was de lunch neergezet. We schepten onze borden vol met lekkere rijst met groente, kookbananen, een of andere groente. En vis. Ik tilde het deksel van de doos om op te scheppen, en deinsde even terug. Ik had er niet op gerekend dat mijn lunch me zou aankijken. Gelukkig lagen er ook staarten in de doos. Dat was meer wat voor mij...

Aan het eind van de middag was er algehele instructie: een man met gebroken been kreeg een stellage aan de buitenkant om zijn breuk te zetten. Alle tropendokters wilden dat meemaken. Celine had net een buikoperatie met mij gedaan, dus mocht Erik W aan tafel. Hilde deed mee, terwijl Celine en ik foto’s en aantekeningen maakten om een soort instructiekaart te maken. Het is niet heel ingewikkeld, je moet het alleen even weten. De patiënt was onder ruggenprik, dus wakker. Hij vond al die belangstelling wel interessant. Helemaal toen ik hem de foto’s liet zien.

Intussen was het donker en ik liep nog even langs de IC. “hodi-hodi” riep ik bij binnenkomst. Een dikke rat rende langs de muur onder de deur door. Boeiend…

Terug in het huis was Nelia aan het koken. Ik appte met Ed en liet hem met Nelia praten. Ed zei haar in het Swahili dat ze mooi kon zingen. Ze lachte naar hem en na enige aarzeling begon ze te zingen. Ik zag de ontroering in Ed zijn ogen. Een mooi cadeau voor onze trouwdag.

De jongens vroegen zich af waarom ik toch elke dag belde. Morgen moesten ze bovendien sporten, dus was het helemaal niet handig. Fijn, van die zelfstandige mannen…

Gelukkig werden mijn kaartjes via Greetz wel goed ontvangen.

Vanavond aten we: ugali! Heerlijke Tanzaniaanse maismeel-kleefpap die je met je handen moet eten. Een bolletje kneden, kuiltje erin en met dat kommetje de bijbehorende bonen brei opscheppen en opeten. Anja waagde zich er niet aan. “Ik tuinier zelfs met handschoenen” bekende ze.

We zaten nog even na te tafelen toen zuster Marie José binnen stapte voor de thee. Ze is uitgenodigd door de Radboud Universiteit voor de festiviteiten rond 50 jaar co-schappen in ontwikkelingslanden. Ooit is ze als co-assistent hier in Sengerema begonnen, en nu begeleid ze ze al jaren. En ook Celine en Hilde waren hier als co al actief. 

Terwijl we gezellig aan het kletsen waren, kwam Erik S naar buiten met een mega-mier. Met hele sterke kaken. Zuster MJ vertelde dat ze in groepen zelfs kippen doden. Lekker dan. Deze mier ging dat zeker níet meer doen...