Maandag

Na het vaste ochtend ritueel schuift dokter Harusha, gynaecoloog, aan bij het ontbijt op de veranda. Hij was net terug uit Moshi, het ziekenhuis waar zijn vrouw intussen al 5 jr wordt opgeleid tot oogarts. Af en toe is ze in SengeremA en soms gaat hij bij haar langs. Best lastig met een gezin met 5 kinderen. Hun jongste is geboren in het eerste jaar dat wij er waren, in 2012. We hadden toen long-puffjes voor Jacklin meegenomen en kregen meteen pasgeboren zoon Pim op schoot. Erik & Jiska kennen hem al vanaf hun eerste verblijf in de jaren ‘90 en zijn medisch gezien als het ware samen “opgegroeid” in Sengerema. Jiska geeft hem een boterham met Hollandse kaas. Hij kent t en geniet er van. 
Terwijl zij bij praatten maakten Jan, Alja en ik onze tas voor de dag in orde voor de dag: ok-pak, steriele handschoenen/ snoetjes/ petje voor operatie, onsteriele handschoenen/ gaas/ pleister voor wondinspecties, een boxje vooral muziek tijdens de ingreep en een flesje water. Dat laatste was ik al een keer vergeten en dan staan ‘s avonds zoals pap zou zeggen de scheuren in je schedel van de dorst. In tegenstelling tot eerdere jaren is er geen frisdrank op de OK. Alleen ‘s morgens thee. 

Op weg naar de OK lopen we dagelijks langs de IC. Daar ligt Brighton, onze jongen met buiktyfus. Hij ging nog niet zo lekker maar het stoma was wel op gang. Hij mag op schoot en wat drinken als hij dat wil. Morgen kijken we weer. Het is pas de 2e dag na de operatie en er zat heel veel vuil in de buik. Het lichaam moet ook tijd krijgen om te herstellen. Moeder vindt het nogal spannend met al die slangen maar we leggen uit dat het echt goed voor hem Is en de IC verpleegkundige zal helpen de slangen uit de knoop te houden. Althans, ik denk dat Jiska zoiets uitlegde. Helemaal volgen kon ik het niet, 
De andere patiënten gingen goed vooruit en de meesten waren naar huis. 

Het operatieprogramma startte voor mij met een schildklier operatie. Jan heeft een uitgeklede versie van de Nederlandse TOP procedure ingevoerd. Allemaal even gezamenlijk controleren of de juiste patiënt en de juiste zijde wordt geopereerd, of alle voorbereidingen in orde zijn en of we problemen verwachten. Ik kijk even rond en vraag wie me assisteert. Daar was niet op gerekend. Dus liep ik naar de andere OK om te kijken of er iemand wilde helpen. Alja kon niet want Erik ging vandaag Nancy pennen in een arm zetten - een soort ijzeren pinnen die in het merg van een gebroken arm of been worden gebracht en zo het bot recht houden. Een primeur voor Sengerema en dus best spannend. Gelukkig had Iris tijd en was meteen enthousiast dus konden we van start.

‘s middags gaf ik een les over wondzorg aan de wond-“zusters” mama safi (een nieuwe jongere versie van de oude mama safi) en een broeder die January heet. Veronica, een hele goede en enthousiaste zuster van de verpleeg afdeling  was er ook. Ze had avonddienst en was speciaal eerder gekomen. We hadden het hele weekend samen visite gelopen op de vrouwen afdeling. Niet alleen bij mijn patiënten, maar ze sleurde me ook steeds mee naar andere patiënten vanwie ze vond dat het beleid anders moest. En daar had ze meestal gelijk in. Vooral in het weekend is de bezetting met artsen zeer mager en zijn ze eigenlijk continu druk op de afdeling. Acute problemen pakken ze wel op. Maar visite lopen bij een stabiele patiënt of ontslag papieren invullen is dan geen prioriteit. Dat laatste is voor mij meen soort vertaal oefening. Het formulier is volledig in het Swahili en er moet van alles op: naast naam en geboortedatum bijvoorbeeld ook nog woonplaats en  gegevens van de contactpersoon. Ik weet dat het er allemaal op moet maar wat precies waar moet staan is een uitdaging. Maar met hulp van Veronica komt het goed. 

Als ik binnen kom bij de wond poli ontdek ik meteen dat les in het Engels wel echt een brug te ver is. Ik heb wel een paar keer met ze “gepraat” in de wandelgangen. Met handen, voeten en steenkolen Engels komen we ver Maar een presentatie is toch echt andere koek. Mama safi had een beter plan. De eerste patiënt zit al binnen met een wond op zijn been. Ik word tegenover hem in de stoel gezet en mama safi gebaart dat ik kan beginnen met Wondzorg. Geweldig. Eerst anamnese. Veronica legt uit dat het door de “hoe” komt. Een gehoekte schep waarmee ze hier het land bewerken. Vies dus. 
Het wondsetje bestaat uit een soort theedoek waarin een gesteriliseerd bekkentje zit met schaar, pincet, 2 klemmetjes en een paar gazen. Ze kijken kritisch mee hoe ik de eerste wond schoon maak. Als ik het vuile gaasje aan de rand van de theedoek wil leggen krijg ik een bestraffend “eh! “. Mama Safi wijst me op een afvalbak waar het gaasje in mag. Breed grijnzend klapt ze in haar handen als im het gaasje oP de juiste plek deponeer. Heel goed: vuil en schoon gescheiden houden. Samen behandelen we de volgende patient: een aids patiënt die een ernstige infectie aan de arm had opgelopen. Na overleg en uitleg heeft Iris vorige week vrijdag zijn arm geamputeerd. De wond is vanwege de ernst van de ontsteking open gelaten en wordt dagelijks verzorgd om te kijken of de infectie onder controle is. Hij heeft geen familie en heeft als kleding alleen een laken. Een vrijwilligster uit het dorp wast die gelukkig voor hem. Pijnstilling is nog wel voor verbetering vatbaar. Bij het schoonmaken schreeuwt hij het uit. Pole. Gelukkig kan ik hem daarna wel blij maken met een joggingpak en sandalen die  Jiska ergens vandaan had getoverd. 
Dan is het toch echt tijd voor de presentatie met Jiska als vertaalster. Dat loopt best prima al zie ik af en toe de ogen van mama safi dicht vallen. 
dat doen de mijne nu ook en Alja ligt al op één oor dus morgen verder. Als de WiFi het tenminste doet…